Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Z kart historii

Tego dnia, w 1919 r. Naczelnik Józef Piłsudski podpisał „Dekret w sprawie tymczasowych przepisów więziennych", stanowiący podstawy prawne do administrowania polskimi więzieniami, jak również do funkcjonowania samego systemu penitencjarnego po odzyskaniu niepodległości. Pomimo, iż Dekret nie był zbyt obszerny – stanowił ważny krok w kierunku kształtowania fundamentów do dalszej budowy polskiego więziennictwa i dał początek więziennictwu w odrodzonej Polsce.

Józef Piłsudski – Marszałek Polski, twórca Legionów i Wódz Naczelny Wojska Polskiego swoją wiarą w wolną Ojczyznę podniósł naród z marazmu po upadku powstania styczniowego i poprowadził do niepodległości. Jako polityk odegrał ogromną rolę w tworzeniu niepodległej Polski, dał początek do odbudowy polskiej państwowości i Wojska Polskiego. Dzięki dekretom wydanym 7 i 8 lutego 1919 roku powstała Straż Więzienna, fundament polskiego więziennictwa.

Wydany w 1926 przepis z dnia 26 kwietnia o składzie osobowym administracji więziennej i wykonywaniu przez nią obowiązków służbowych tak określał obowiązki więziennika:

„Czuwać i nie dopuszczać do ucieczek więźniów i do porozumiewania się ich z osobami postronnymi lub między sobą bez wiedzy władzy do tego uprawnionej, dbać o moralną poprawę więźniów, bezwzględne posłuszeństwo, należyty szacunek względem przełożonych, sumienne i gorliwe wykonywanie obowiązków służbowych, niepozostawianie przewinień podwładnych bezkarnie, w obchodzeniu się z więźniami być stanowczym, nie unosić się, zachowywać spokój i równowagę oraz starać się wyrozumieć indywidualne właściwości więźnia.”

Równo 70 lat od tej daty uchwalono Ustawę o Służbie Więziennej, będącą podstawą prawną jej działania do dziś.

Historia Aresztu Śledczego w Bydgoszczy

W 1918 r. po odzyskaniu przez Bydgoszcz niepodległości, na zapleczu dzisiejszych gmachów sądowych istniał jeden budynek więzienny, a graniczył z nim browar wybudowany w 1911 roku. Areszt (wówczas policyjny) znajdował się wtedy przy ulicy Zielonej. W Archiwum Państwowym w Bydgoszczy zachowały się dokumenty świadczące o tym, że budowla browaru tylko przez kilka lat służyła przemysłowi spożywczemu. 10 października 1923 roku rozpoczęła się przebudowa browaru na więzienie policyjne.

Budynki Aresztu Śledczego w Bydgoszczy podzielone były wówczas na tzw. pawilon biały oraz czerwony. Do września 1939 roku biały pawilon spełniał rolę typowego aresztu policyjnego, a stary, czerwony, był typowym więzieniem.

W okresie okupacji hitlerowskiej bydgoski areszt był więzieniem sądowym. Więzienie to było ściśle związane, z Sądem Specjalnym powołanym przez Wehrmacht, już od pierwszych dni okupacji. W tamtym czasie w więzieniu bydgoskim przebywali więźniowie podzieleni na dwie grupy: osoby oddane do dyspozycji Gestapo (czyli osadzeni w specjalnych celach, których w większości wysyłano do obozów koncentracyjnych) oraz więźniowie sądowi.

Więźniowie byli traktowani przez służby nadzorcze w sposób bardzo surowy. Były to czasy, kiedy wobec więźniów stosowano liczne kary cielesne, np. chłostę. Władze okupacyjne zmuszały również więźniów do ciężkiej pracy na potrzeby wojsk niemieckich.

W 1945 roku, po opuszczeniu przez Niemców rejonu Bydgoszczy, do miasta wkroczyły oddziały radzieckie. Opustoszałe wskutek wywózki, ucieczki lub wycieńczenia więźniów budynki więzienne, zajęło NKWD (ludowy komisariat spraw wewn). Od tego czasu pojawiła się na Wałach nowa kategoria osadzonych – więźniowie polityczni. Wszyscy aresztowani przeszli bardzo ciężkie śledztwo. Na początku 1946 roku zaczęto wykonywać w bydgoskim areszcie wyroki śmierci. Gdy w dniu 27 kwietnia 1956 roku ogłoszono na fali odwilży amnestię, uwolniono większość osób więzionych z powodów politycznych. Areszt bydgoski, w pierwszej formie, przetrwał do 1981 roku, w którym w więzieniach polskich miały miejsce liczne akcje protestacyjne. Fala buntów, która przeszła przez polskie więzienia w 1981 roku nie ominęła również bydgoskiego aresztu. Budynek został zdewastowany. Więzienie zamknięto do 1984 roku.

Później jednostkę rozbudowano, dobudowując pawilon wiążący budynek więzienny i kuchnię dietetyczną. Przebudowano i rozbudowano pole spacerowe, pralnię i magazyn depozytowy. W tutejszej jednostce, od 1988 roku, istnieje także oddział żeński. W okresie reorganizacji, której podlegały jednostki penitencjarne w Polsce, Areszt Śledczy w Bydgoszczy umiejętnie wychodził naprzeciw wszelkim zmianom i innowacjom wprowadzanym w systemie resocjalizacyjnym.

Warto wspomnieć, że od 1972 roku przy Areszcie Śledczym w Bydgoszczy funkcjonował Wojewódzki Zarząd Zakładów Karnych (WZZK). W 1976 roku w wyniku reorganizacji zmieniono jego nazwę na Okręgowy Zarząd Zakładów Karnych (OZZK). W 1990 roku powstały Rejonowe Areszty Śledcze (RAŚ). W 1996 roku kolejny już raz przemianowano jednostkę na Areszt Śledczy w Bydgoszczy oraz utworzono w jednym z jego budynków Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Bydgoszczy (OISW) funkcjonujący do dnia dzisiejszego.

Dzisiaj, o bezpieczeństwo i ład w jednostce, a także realizację zadań służbowych odpowiedzialne są następujące działy:

1. Dział Penitencjarny,

2. Dział Ochrony,

3. Dział Ewidencji,

4. Dział Finansowy,

5. Dział Kwatermistrzowski,

6. Dział Organizacyjno-Prawny,

7. Dział Informatyki i Łączności,

8. Służba Zdrowia,

9. Ośrodek Diagnostyczny,

10. Dział Kadr.

"Ten dzień jest doskonałą okazją do złożenia podziękowań funkcjonariuszom i pracownikom więziennictwa za wysiłek włożony w codzienną służbę i pracę. Życzę dużo spokoju, wytrwałości oraz pomyślności w życiu osobistym i służbowym. Składam także słowa uznania za poświęcenie związane z pełnieniem służby na rzecz bezpieczeństwa oraz porządku publicznego"

- powiedział ppłk Mariusz Cychowski, Dyrektor Aresztu Śledczego w Bydgoszczy.

Tekst/ zdjęcia: st. szer. Kinga Nowaczewska