Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Dzień 8 lutego to w Służbie Więziennej dzień tradycji. Jest to też okazja do przypomnienia ponad dwusetletniej historii piotrkowskiego więzienia, która sięga 1793 roku. Wówczas miasto znalazło się w zaborze pruskim, pełniąc funkcję stolicy departamentu Prusy Południowe. Jednym z pierwszych posunięć ówczesnej administracji było utworzenie więzienia. Wybór padł na klasztor pijarów (datowany na 1718 rok) mieszczący się przy ulicy Rwańskiej. Wiek XIX przyniósł zmianę granic zaborów. Na miejsce Prusaków do Piotrkowa wkroczyli Rosjanie. W 1867 roku miasto zostało stolicą Guberni Piotrkowskiej. W początkowym okresie zaboru rosyjskiego więzienie funkcjonowało pod nazwą Więzienie Inkwizycyjne. W latach 1841 – 1860 był to Dom Badań, a w latach 1861 – 1914 Więzienie Piotrkowskie.

W 1817 roku w więzieniu było 15 cel dla 30 osadzonych. Liczba więźniów wzrastała z każdym rokiem. W 1824 roku średnio miesięcznie przebywało w nim 75 mężczyzn i 14 kobiet, zaś w 1830 roku 90 mężczyzn i 14 kobiet. Do 1876 roku w piotrkowskim więzieniu przebywały następujące kategorie osadzonych:

• skazani na więzienie warowne, odbywający karę zakucia w kajdany, bez prawa do ciepłego posiłku;
• skazani na więzienie ciężkie, otrzymujący ciepły posiłek;
• skazani na więzienie poprawcze i karę aresztu publicznego, mogący korzystać z własnego wyżywienia;
• więźniowie jeszcze nie osadzeni – współcześni tymczasowo aresztowani.

W 1901 roku zakończono kilkuletnie prace budowlano – modernizacyjne. W takim kształcie areszt przetrwał do 2003 roku. W przededniu wybuchu I wojny światowej jednostka liczyła 124 cele, w których teoretycznie mogło przebywać 680 osadzonych. Faktycznie liczba ta była permanentnie przekraczana i oscylowała w granicach 900 osób.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości więzienie nie zmieniło swojego przeznaczenia, był to też moment narodzin polskiego więziennictwa, którego jesteśmy spadkobiercami. 8 lutego 1919 r. marszałek Józef Piłsudski, Naczelnik Państwa, w dekrecie "w sprawie tymczasowych przepisów więziennych" ustalił zasady i organizację polskich więzień. Mimo, że dekret ten miał charakter tymczasowy i funkcjonował tylko przez 10 lat, stworzył zręby polskiego systemu penitencjarnego na odrodzonych ziemiach polskich. Dekret kładł podwaliny pod nowoczesne więziennictwo stając się zalążkiem obecnego systemu penitencjarnego. Dlatego datę jego wydania traktujemy jako początek polskiego więziennictwa. Polskie więziennictwo przez przeszło 100 lat swojego funkcjonowania przechodziło różne dzieje, silnie związane z sytuacją kraju. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, kiedy naczelne władze odrodzonej Polski przejęły więzienia na terenie wszystkich zaborów, stanęły przed niezmiernie trudnym zadaniem: stworzenia prawa i przepisów wykonawczych, zorganizowania polskiej administracji więziennej oraz naboru i szkolenia kadry. Przyjęte w okresie międzywojnia przepisy prawa karnego i rozwiązania ustawowe zostały ocenione jako jedne z najnowocześniejszych w Europie. Więziennictwo zaczęło się dynamicznie rozwijać, a funkcjonariusze Straży Więziennej, dzięki wysokim morale, wykształceniu i gotowości do poświęceń, należeli do elity narodu. Sprawdzian swojego patriotyzmu i ofiarności funkcjonariusze zdali w okresie okupacji niemieckiej i radzieckiej oraz w tragicznych czasach stalinowskiego terroru. Archiwalne materiały i historia więziennictwa dostępne są w linku: Stulecie Więziennictwa

Po wybuchu II wojny światowej, już w październiku 1939 roku, Niemcy utworzyli więzienie karno – śledcze. Był to najmroczniejszy okres dla piotrkowskiego więzienia. Stąd w latach 1940 – 1944 polskich więźniów wywożono na egzekucje do pobliskich lasów. Po II wojnie światowej więzienie przy ulicy Wojska Polskiego pełniło swoją funkcję do 2003 roku. Teoretyczna pojemność w pierwszych latach XXI wieku wynosiła 287 miejsc. Jednostka borykała się jednak z nieustannym przeludnieniem. Średnie zaludnienie wynosiło wówczas około 118%.

W nowej siedzibie przy ulicy Wroniej Areszt Śledczy funkcjonuje od 2003 roku. Obiekt ten jest uważany za jeden z najnowocześniejszych zakładów penitencjarnych w Polsce. Areszt współpracuje z lokalnymi instytucjami i samorządami co pomaga w skutecznej resocjalizacji skazanych. Służba Więzienna wspiera także lokalną społeczność, zaledwie na przestrzeni kilku ostatnich lat piotrkowski areszt kierował osadzonych m.in. do takich przedsięwzięć jak usuwanie skutków Afrykańskiego Pomoru Świń, remont lokali dla uchodźców wojennych z Ukrainy, przenoszenie księgozbioru do nowej Mediateki, sprzątanie lasów i terenów położonych nad Zalewem Sulejowskim, opieka nad zwierzętami przebywającymi w zagrodzie leśnej w Kole, czy szycie maseczek ochronnych dla podopiecznych DPS-ów w czasie pandemii. Funkcjonariusze aresztu wspierali różnego rodzaju zbiórkami osoby poszkodowane w wojnie na Ukrainie, najmłodszych pacjentów szpitala, bezdomne zwierzęta ze schroniska, regularnie oddają honorowo krew w akcjach organizowanych przez lokalną społeczność.

Służba Więzienna poza tym, że kultywuje swoje tradycje, prowadzi też szerokie akcje edukacyjne dla młodzieży z zakresu prawa, obronności i postaw patriotycznych. Funkcjonariusze i pracownicy aresztu, będąc mocno związanymi z ziemią piotrkowską, dbają o pamięć o lokalnych patriotach, organizacjach patriotycznych oraz historycznych wydarzeniach, które miały miejsce na tych ziemiach. Jednostka współpracuje z Instytutem Pamięci Narodowej, który bada akta archiwalne zgromadzone przez Służbę Więzienną w mrocznych latach powojennych, ale także w ramach oddziaływań resocjalizacyjnych edukuje skazanych. Funkcjonariusze dbają też o mogiłę nieznanego powstańca, który zginął w patriotycznym zrywie lat 1863-1864 roku. Duży drewniany krzyż stoi przy nieuczęszczanym leśnym trakcie w okolicach Golesz. Służba Więzienna od kilkudziesięciu lat wzięła to miejsce w opiekę i dba by nie uległo ono zapomnieniu. Regularnie wycinane są zarośla, grabione liście, czyszczone są ułożone tam przez skazanych kamienie i obrzeża, sprzątany jest okoliczny las. W Dniu Tradycji Służby Więziennej funkcjonariusze Aresztu Śledczego w Piotrkowie Trybunalskim złożyli kwiaty na mogile powstańca styczniowego, który oddał życie w walce o wolność naszej Ojczyzny.

kpt. Cezary Jabłoński, rzecznik prasowy Aresztu Śledczego w Piotrkowie Trybunalskim

zdjęcia: mł.chor. Krzysztof Krawczyk