Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

"Idea sprawiedliwości naprawczej"

Jej głównym celem jest naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem w sposób uzgodniony przez ofiarę i sprawcę przestępstwa. Sprawiedliwość naprawcza głównie skupia się na potrzebach i oczekiwaniach pokrzywdzonego, który wydaje się najlepiej wiedzieć, jak sprawca powinien odpokutować za popełniony czyn. Dzięki takiemu podejściu do sprawiedliwości w ogóle możemy starać się naprawić krzywdę wyrządzoną przestępstwem. Mediacja karna oraz po wyroku, za pomocą której cel ten chcemy osiągać, umożliwia stronom konfliktu spotkanie się, porozmawianie na temat tego co się stało, wyjaśnienie okoliczności i ewentualnie wypracowanie wspólnego porozumienia. Celem popularyzacji powyższego podejścia Zakład Karny w Chełmie jako jeden z nielicznych, został włączony przez Wyższą Szkołę Kryminologii i Penitencjarystyki w Warszawie do realizacji projektu pn. „Pilotaż programu wdrażającego ideę sprawiedliwości naprawczej na terenie Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie”, sfinansowanego ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.

Postępowanie mediacyjne niesie za sobą wiele korzyści dla każdej ze stron. Poszkodowanemu daje możliwość wpływu na rozwiązanie problemów wynikających z przestępstwa na zaproponowanych przez siebie warunkach. Sprzyja okazji do wyrażenia emocji, wypowiedzenia się na temat skutków przestępstwa oraz oczekiwań wobec podejrzanego/oskarżonego. Mediacja stwarza szansę na szybsze uzyskanie odszkodowania (lub naprawienie szkody), zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i przeprosin. Nadto rozwiązanie konfliktu w trakcie spotkań mediacyjnych może dać ofierze przestępstwa poczucie bezpieczeństwa, spokoju i pewności zaniechania zachowań odwetowych ze strony swojego oprawcy. Oskarżonemu natomiast mediacja daje możliwość porozumienia się z pokrzywdzonym co do sposobu i terminu naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz przeproszenia.

Szersze spojrzenie na ideę sprawiedliwości naprawczej pozwala także dostrzec pozytywne aspekty społeczne. Bowiem dokonanie przestępstwa może prowadzić do wykluczenia czy stygmatyzacji przez społeczność nie tylko sprawcy, ale także jego rodziny. Takie zjawisko w konsekwencji może doprowadzić do popełnienia kolejnego czyny zabronionego lub pojawienia się wykolejenia, niedostosowania społecznego czy demoralizacji u dzieci. W przypadku gdy sprawcy przestępstwa umożliwi się naprawienie szkody nie tylko wobec pokrzywdzonego, ale także wobec społeczeństwa ryzyko wykluczenia czy stygmatyzacji staje się mniejsze, co proporcjonalnie może zmniejszyć ryzyko ponownego wejścia w konflikt z prawem.

Mediacja może zakończyć się ugodą, która oznacza wypracowanie przez strony sporu tj. ofiara oraz oskarżony zgodnej deklaracji co do sposobu zakończenia konfliktu. Nie oznacza to zakończenia postępowania karnego, a sprawca nie uniknie kary, natomiast mediacja stwarza szansę na łagodniejsze potraktowanie przez sąd, który bierze pod uwagę treść ugody mediacyjnej przy ogłoszeniu wyroku. W przypadku skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności ugoda mediacyjna jest brana pod uwagę przez sąd penitencjarny podczas rozpatrywania wniosku odnośnie warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Sam proces mediacji jest bardzo istotny z punktu widzenia pokrzywdzonego i daje mu większe poczucie sprawiedliwości za doznaną krzywdę, bycia wysłuchanym i zrozumianym, że to, co go spotkało, doprowadziło do deprawacji części jego wartości życiowych.

tekst i foto: ppor. Paweł Kosiorek

opracował: kpt. Łukasz Bielak