Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Narodowy Dzień Żołnierzy Wyklętych obchodzony jest od 2011 roku. Dębickie obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” rozpoczęła Msza Święta w kościele pw. Miłosierdzia Bożego w Dębicy. Po Eucharystii uczestnicy przeszli na plac przy rondzie Adama Mickiewicza. Tam podniesiona została flaga państwowa. Następnie odbyła się ceremonia odsłonięcia i poświęcenia pomnika podpułkownika Ludwika Marszałka oraz Żołnierzy Niezłomnych z ziemi dębickiej. Odczytany został także apel pamięci i oddana salwa honorowa przez asystę wojskową. Uroczystości zakończyło złożenie wieńców i wiązanek kwiatów przez przybyłe delegacje. Wraz z rodzinami upamiętnianych bohaterów, parlamentarzystami, władzami województwa podkarpackiego, powiatu, gminy oraz miasta, stowarzyszeniami pozarządowymi, młodzieżą szkolną, mieszkańcami, przedstawicielami służb mundurowych w obchodach uczestniczył płk Krzysztof Maźnicki – Dyrektor Zakładu Karnego w Dębicy wraz z pocztem sztandarowym.

Dębicki monument składa się z kilku elementów. W centralnej części umieszczona została figura ppłk. Ludwika Marszałka ps. Zbroja, ostatniego komendanta dębickiej Armii Krajowej, który za swoją niezłomną postawę został zamordowany przez komunistyczny reżim w listopadzie 1948 roku.
Na głównej kolumnie umieszczono odlew orła nawiązujący do godła Rzeczypospolitej Polskiej oraz krzyż Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Z kolei na granitowych postumentach znajdują się tablice upamiętniające członków Zrzeszenia „WiN” z ziemi dębickiej, w tym nazwiska zamordowanych w więzieniach we Wrocławiu, Warszawie, Rzeszowie, Krakowie i Wronkach. Autorem koncepcji upamiętnienia jest artysta – rzeźbiarz Józef Opala, absolwent Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, laureat wielu nagród i wyróżnień na wystawach ogólnopolskich, autor licznych prac, w tym wielu pomników na terenie całej Polski.

Ostatnim elementem dzisiejszych obchodów jest Gala w Domu Kultury i Kinie „Śnieżka”. W trakcie spotkania planowane są okolicznościowe wystąpienia, wręczenie honorowych wyróżnień i podziękowań, a także występ Grupy Safo Miejskiego Ośrodka Kultury w Dębicy oraz zespołu Soul Sanok. Na zakończenie wyświetlony zostanie film pt. „Kryptonim Klasztor – Dopaść Pileckiego” w reż. Tadeusza Płużańskiego.

W dniu 10 lipca 1946 roku na Rynku w Dębicy odbyła się jedna z ostatnich publicznych egzekucji w Polsce. Na mocy wyroku Sądu Okręgowego Wydziału do spraw doraźnych w Rzeszowie z dnia 25 czerwca 1946 roku na karę śmierci zostało skazanych pięciu polskich patriotów, członków oddziału Narodowych Sił Zbrojnych „Mściciela”, spośród których trzech zostało straconych na rynku w Dębicy. Publiczny wyrok wykonany został przez powieszenie, co miało na celu odstraszyć potencjalnych „wrogów władzy ludowej” oraz zademonstrować siłę i determinację reżimu komunistycznego. Najczęściej jednak, osoby skazywane na karę śmierci mordowane były według sowieckiej metody – strzałem z pistoletu w tył głowy.

Opracował: mjr Mariusz Konefał