Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Tło wydarzeń

Pod koniec 1943 roku oraz na początku 1944 roku Niemcy intensyfikowali działania wymierzone w polskie podziemie niepodległościowe. Liczne aresztowania, brutalne przesłuchania oraz infiltracja siatek konspiracyjnych stwarzały ogromne zagrożenie dla organizacji ruchu oporu. W tym czasie na Podlasiu działały silne struktury Narodowych Sił Zbrojnych, które starały się odpierać represje oraz kontynuować walkę z okupantem.

W lutym 1944 roku Niemcom udało się uderzyć w jeden z kluczowych punktów polskiej konspiracji – aresztowali członków sztabu XII Okręgu Podlaskiego NSZ, których przetrzymywano w silnie strzeżonym posterunku niemieckiej żandarmerii. Istniała realna obawa, że pojmani oficerowie pod wpływem tortur mogą zdradzić ważne informacje dotyczące struktur organizacyjnych NSZ na Podlasiu. W tej sytuacji polskie dowództwo zdecydowało się na natychmiastowe działanie – odbicie więzionych żołnierzy.

Przygotowania do akcji

Plan operacji odbicia sztabu XII Okręgu Podlaskiego NSZ został opracowany przez doświadczonych oficerów i dowódców oddziałów partyzanckich. Kluczowe było rozpoznanie miejsca przetrzymywania więźniów oraz oszacowanie sił przeciwnika. Niemcy, świadomi rosnącej aktywności polskich oddziałów, wzmacniali posterunki i patrolowali okolicę, co dodatkowo utrudniało przeprowadzenie skutecznej akcji.

Polskie oddziały partyzanckie postanowiły przeprowadzić szybki, skoordynowany atak na niemiecką placówkę, licząc na efekt zaskoczenia. W nocy z 11 na 12 marca oddziały NSZ zajęły pozycje wokół budynku, a następnie przystąpiły do szturmu.

Przebieg akcji

12 marca 1944 roku, we wczesnych godzinach porannych, rozpoczęło się natarcie. Grupa szturmowa otworzyła ogień do niemieckich wartowników, eliminując pierwsze punkty oporu. Równocześnie inna grupa wysadziła boczne wejście do budynku, torując drogę do wnętrza.

Niemcy byli całkowicie zaskoczeni. Szybko rozgorzała intensywna walka, w której polscy partyzanci wykazali się znakomitym wyszkoleniem i determinacją. Kilku Niemców zostało zabitych na miejscu, a pozostali, widząc przewagę atakujących, zaczęli się wycofywać.

W ciągu kilkunastu minut sztab XII Okręgu NSZ został uwolniony. Wyzwoleni więźniowie natychmiast dołączyli do walczących, pomagając w zabezpieczeniu budynku i ewakuacji. Po skutecznym odbiciu, partyzanci błyskawicznie wycofali się w kierunku przygotowanych wcześniej kryjówek, unikając większej niemieckiej obławy.

Skutki i znaczenie operacji

Akcja zakończyła się pełnym sukcesem – niemieckie siły okupacyjne poniosły straty, a sztab XII Okręgu NSZ został uratowany. Wydarzenie to miało ogromne znaczenie dla dalszej działalności podziemia na Podlasiu. Odzyskani dowódcy mogli kontynuować walkę, a morale żołnierzy znacząco wzrosło.

Ponadto, skuteczność tej operacji pokazała Niemcom, że polski ruch oporu jest doskonale zorganizowany, zdolny do precyzyjnych i śmiałych akcji, co zmusiło ich do zintensyfikowania działań przeciwko NSZ. W kolejnych miesiącach wielu uczestników tej operacji było ściganych przez okupanta, a po wojnie, w czasach komunistycznych, poddawanych represjom ze strony władz PRL.

Pamięć o bohaterach

Dziś, ponad 80 lat po tych wydarzeniach, pamięć o bohaterach Narodowych Sił Zbrojnych pozostaje żywa. Ich poświęcenie i determinacja są dowodem na to, że walka o wolność Polski nigdy się nie skończyła, nawet w obliczu największego zagrożenia.

Uwolnienie sztabu XII Okręgu Podlaskiego NSZ to jedno z wielu świadectw odwagi polskich żołnierzy, którzy nie zawahali się stanąć do walki przeciwko dwóm totalitaryzmom. Wspominając ich bohaterstwo, oddajemy hołd wszystkim, którzy walczyli i ginęli za wolną Polskę.

Cześć i chwała Bohaterom!

Na murze Zakładu Karnego w Siedlcach znajduje się pamiątkowa tablica upamiętniająca brawurową akcję żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych.

Opracowanie i zdjęcia: kpr. Aleksander Piwko