Więźniowie sprzątają bieszczadzkie cmentarze
Zapomniany cmentarz na wzgórzu Lachawa
Miejsca pamięci są ważne dla lokalnej i narodowej tożsamości. Zdarza się jednak, że pod wpływem czasu zapominamy o nich. Jednak dzięki działaniu lokalnych środowisko możliwe jest pielęgnowanie pamięci o bezimiennych bohaterach poległych w potyczkach, które w ostatecznym rozrachunku ukształtowały niepodległą Polskę. Jednym z ważniejszych tego typu zabytków znajdującym się na terenie Bieszczad jest cmentarz żołnierzy poległych w latach 1914-1915 znajdujący się na wzgórzu Lachawa w Uhercach Mineralnych. Znajduje się na nim 36 zbiorowych mogił żołnierzy walczących zarówno w szeregach armii austriacko-węgierskiej, niemieckiej i rosyjskiej. Źródła historyczne mówią o tym, że w Uhercach Mineralnych pochowani są żołnierze z dzisiejszej Bośni i Hercegowiny, Słowacji, Ukrainy, Węgier, Włoch i Polski. Nasi rodacy walczyli w oddziałach armii wszystkich trzech wielkich cesarzy. Od ponad dekady osoby odbywające karę pozbawienia wolności wykonują na jego terenie prace porządkowe oraz remontowe. -Cmentarz znajduje się w najbliższej odległości od naszego zakładu, w związku z powyższym naszym obowiązkiem jest troska o niego, ponieważ w ten sposób pielęgnujemy również pamięć o poległych –mówi płk Waldemar Ciszek, Dyrektor Zakładu Karnego w Uhercach Mineralnych.
Mogiły w sercu Bieszczad
Zdecydowanie jedną z największych nekropolii wojennych na terenie Bieszczad, jest cmentarz w Baligrodzie, który został założony po zakończeniu II wojny światowej przez 34 Pułk Strzelców Budziszyńskich stacjonujący w Baligrodzie. Pierwotnie pochowano na nim poległych w walkach z UPA żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, grupy manewrowej Wojsk Ochrony Pogranicza oraz 16 Pułku Piechoty. W 1953 roku cmentarz poszerzono o część południową, na której pochowano żołnierzy radzieckich, których szczątki ekshumowano z grobów położonych na cmentarzach w m.in. Baligrodzie, Przemyślu, Lesku, Ustrzykach Dolnych, Krośnie, Jarosławiu, Cisnej i Solince. Obecnie na cmentarzu znajduje się 154 mogiły zbiorowe. Spoczywa w nich blisko 5 700 poległych żołnierzy. Tradycyjnie przy okazji uroczystości wszystkich świętych osadzeni odbywający karę pozbawienia wolności w Oddziale Zewnętrznym w Średniej Wsi wykonali prace porządkowe na terenie obiektu. Poza oczywistym aspektem związanych z zachowaniem estetyki miejsca pochówku osadzonym tym pracą towarzyszą rozmowy o trudnej historii tego regionu oraz o poległych Polakach w walce o niepodległość. Samo wejście do cmentarza wzbudza pewnego rodzaju nostalgię, gdyż po lewej stronie ustawiony jest wysoki krzyż brzozowy z metalową tablicą w kształcie ryngrafu o treści: Przechodniu, spójrz na ten krzyż. Żołnierze Polscy wznieśli go wzwyż ścigając faszystów przez lasy, góry i skały dla Ciebie Polsko i dla Twej chwały.
ppor. Michał Bąk
zdjęcia: st. chor. Anna Reszka, st. sierż. Maciej Kuzicki