Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Zatrudnienie skazanych

Zatrudnienie osób pozbawionych wolności stanowi ważną formę aktywizacji skazanych i jest uznawane za jeden z podstawowych środków oddziaływania penitencjarnego.

W skład okręgu katowickiego wchodzi 13 jednostek penitencjarnych. Pojemność wszystkich jednostek penitencjarnych to blisko 8,5 tys. miejsc dla osadzonych.

Praca nieodpłatna

Codziennie do pracy jest kierowanych ponad 3,6 tys. więźniów, z czego ponad 2 tys. pracuje nieodpłatnie. Skazani pracują nieodpłatnie m.in. przy pracach organizowanych przez organy administracji samorządowej i publicznej oraz na rzecz organizacji charytatywnych i Organizacji Pożytku Publicznego. Są to m.in. szpitale, szkoły, przedszkola, domy pomocy społecznej, ośrodki dla niepełnosprawnych, instytucje kulturalne.

Praca odpłatna

Ważną formą zatrudnienia jest praca odpłatna. Przedsiębiorca zatrudniający skazanych odpłatnie może liczyć na szereg ulg i benefitów. Jest to zwrot w formie ryczałtu w wysokości 35% wynagrodzenia skazanego brutto, możliwość uzyskania dofinansowania działań prowadzących do tworzenia nowych miejsc pracy dla skazanych oraz ochronę istniejących ze środków Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy w formie nieoprocentowanej pożyczki, bezzwrotnej dotacji (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 czerwca 2021 r. w sprawie Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy).

Skazany przed skierowaniem do pracy przechodzi szczegółową procedurę polegającą na ocenie jego kwalifikacji zawodowych, stanu zdrowia, charakteru przestępstwa i stopnia zagrożenia społecznego. W pierwszej kolejności do pracy kierowani są skazani posiadający zadłużenia alimentacyjne, komornicze i inne zobowiązania finansowe.

Korzyści dla przedsiębiorców

Dotychczasowa współpraca Służby Więziennej z kontrahentami zatrudniającymi więźniów wskazuje, że niejednokrotnie skazani po opuszczeniu zakładów karnych znajdują zatrudnienie u wcześniejszych pracodawców, którzy cenią sobie sprawdzonego, przeszkolonego pracownika.

- Skazany zatrudniany jest na podstawie skierowania do pracy; nie stosuje się przepisów prawa pracy, z wyjątkiem przepisów dotyczących czasu pracy oraz BHP. Umowę o zatrudnieniu skazanych podpisuje pracodawca z dyrektorem jednostki penitencjarnej;

- osobie pozbawionej wolności zatrudnionej w pełnym wymiarze godzin przysługuje wynagrodzenie zapewniające osiągnięcie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, przy czym wynagrodzenie naliczane jest proporcjonalnie do faktycznie przepracowanych godzin, bez względu na przyczyny nieobecności w pracy,

- pracodawca jest zwolniony z obowiązku odprowadzania składki zdrowotnej za zatrudnienie osoby pozbawionej wolności,

- zatrudniający ma prawo wnioskowania o zmianę miejsca i rodzaju pracy lub o wycofanie osoby pozbawionej wolności z zatrudnienia bez zachowania formy i terminów przewidzianych w prawie pracy,

- osoby pozbawione wolności nie są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, nie ma potrzeby wypłacania zasiłku chorobowego za okres przebywania skazanego na zwolnieniu lekarskim,

- możliwość szkolenia skazanych w pożądanych przez przedsiębiorcę zawodach, w ramach różnych projektów.

Pracodawca zapewnia transport dla skazanych do i z miejsca pracy oraz odzież roboczą i posiłki profilaktyczne zgodnie z przepisami w zakresie BHP.

Praca w halach produkcyjnych

W procesie organizacji zatrudnienia ważną rolę odgrywa także Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy tworzony z potrąceń z tytułu wykonywanej pracy przez osoby pozbawione wolności. Fundusz stanowi główne źródło budowy obiektów produkcyjnych, zlokalizowanych na terenie jednostek penitencjarnych lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Jest to państwowy fundusz celowy, funkcjonujący jako wydzielony rachunek bankowy. Dysponentem tych środków jest Dyrektor Generalny Służby Więziennej.

Wniosek o dofinansowanie z FAZS sporządza dyrektor jednostki. Przed złożeniem wniosku kontrahent zawiera z odpowiednim dyrektorem umowę przedwstępną, w której określa m.in. rodzaj produkcji, liczbę skazanych, których zatrudni oraz deklarowany czas trwania umowy. Przedsiębiorca, który uruchomi produkcję na terenie zakładu karnego poza ulgami przysługującymi w związku z zatrudnianiem więźniów, korzysta z darmowej ochrony obiektów produkcyjnych.

W samym tylko okręgu katowickim zbudowano trzy hale produkcyjne (ZK Strzelce Opolskie, AŚ Bytom/OZ Zabrze oraz ZK Jastrzębie - Zdrój). Osadzeni skierowani do pracy w halach produkcyjnych wykonują różnego rodzaju prace: ZK Strzelce Opolskie – produkcja profesjonalnych systemów scenicznych, AŚ Bytom/OZ Zabrze – recykling i rewitalizacja sprzętu elektronicznego, ZK Jastrzębie – branża meblarska.

Przywięzienne przedsiębiorstwa państwowe

Przy dwóch jednostkach penitencjarnych okręgu katowickiego funkcjonują również przywięzienne przedsiębiorstwa państwowe. Jest to Państwowe Przedsiębiorstwo Odzieżowe RAKON przy Zakładzie Karnym w Raciborzu, zajmujące się m.in. szyciem odzieży roboczej, gdzie średnio zatrudnionych jest ok. 50 skazanych oraz producent obuwia bezpiecznego i zawodowego PPO Przedsiębiorstwo Państwowe w Strzelcach Opolskich ( przy ZK nr 1 Strzelce Op.), gdzie zatrudnienie znajduje ok. 270 osadzonych.

Praca w przedsiębiorstwach przywięziennych aktywizuje zawodowo zwłaszcza grupę skazanych odbywających karę w zakładzie karnym typu zamkniętego, w tym m.in. sprawców najcięższych przestępstw.

Korzyści z pracy

Wartość zatrudnienia skazanych jest nie do przecenienia. Skazani uczą się dyscypliny, wyrabiają nawyk pracy, mają możliwość nabycia doświadczenia zawodowego oraz nauczenia się konkretnych umiejętności zawodowych, możliwych do wykorzystania już po odbyciu kary. Mogą spłacać również zadłużenie alimentacyjne lub inne zobowiązania finansowe.

opr. mjr Justyna Siedlecka