Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Przeznaczenie jednostki.

Areszt Śledczy w Gdańsku jest jednostką organizacyjną Służby Więziennej, o której mowa w art. 8 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia: 09 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2010 r. Nr 79, poz. 523). Został utworzony na podstawie Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości, z dnia 14 sierpnia 1996 r. w sprawie zniesienia rejonowych aresztów śledczych i rejonowych zakładów karnych oraz utworzenia w ich miejsce aresztów śledczych i zakładów karnych (Dz. Urz. Min. Spraw. Nr 5, poz. 27).

Nazwa - Areszt Śledczy - obowiązuje od 1996 r. Aktualnie jednostka dysponuje miejscami zakwaterowania dla 1705 osób pozbawionych wolności, w tym 79 na terenie szpitala, 620 na terenie Oddziału Zewnętrznego w Gdańsku - Przeróbce. 

Z dniem 01.12.2021 r. utworzono Oddział Zewnętrzny Aresztu Śledczego w Gdańsku na podstawie Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 2021 r. w sprawie zniesienia Zakładu Karnego w Gdańsku - Przeróbce oraz w sprawie utworzenia w Gdańsku - Przeróbce Oddziału Zewnętrznego Aresztu Śledczego w Gdańsku (Dz. Urz. Min. Spraw. z 2021 poz. 297 i 275).

W dniu 06 października 2010 r. rozpoczęto wdrażanie nowych rozwiązań organizacyjnych w Areszcie Śledczym w Gdańsku. Utworzone zostały trzy odrębne oddziały penitencjarne. Od 01 kwietnia 2021 r. w areszcie funkcjonuje oddział zamknięty dla skazanych odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy.

Historia jednostki.

Początki więzienia sięgają roku 1851, kiedy to władze miasta wydzieliły stosownym dekretem kwadrat ulic Nowe Ogrody, Strzelecka, Kurkowa i 3 Maja pod nową zabudowę sądowo – więzienną i innych budynków użyteczności publicznej. Wcześniej, już w latach dwudziestych XIX w. funkcjonował przy ul. Nowe Ogrody niewielki sąd z 12 celami na jego potrzeby. Na bazie planów z 1855 r. w 1858 r. oddano do użytku przylegający do ul. Nowe Ogrody 29 budynek Sądu Kryminalnego. Na jego tyłach wybudowano trzy typowe obiekty więzienne. Były to: przylegający swoją podstawą do ul. Kurkowej budynek zakładu karnego (przeniesiono do niego m.in. 130 więźniów trzymanych dotąd w zakładzie karnym, w Ratuszu Staromiejskim), następnie znajdujący się między nim, a sądem budynek aresztu (z dojściem również od ul. Strzeleckiej) oraz znajdujący się po ich wschodniej stronie budynek lazaretu (szpitala więziennego obecnie już nie istniejącego). Adres Aresztu Śledczego przy ul. Kurkowej 12 posiada znaczenie symboliczne i zawiera w sobie dzisiaj szereg nieistniejących (1-5, 9-11, 13-17) bądź znacznie przebudowanych obiektów wcześniejszej zabudowy ulicy. Na podstawie planów z lat 1893 – 1896, w latach 1900 – 1903 zrealizowano główny etap przebudowy więzienia. Obszar więzienia powiększono, wybudowano największy z pawilonów więziennych – Pawilon Centralny i utworzono zgodnie z zamierzeniem kompleks więzienny na 1000 miejsc. Rozbudowę obszaru sądowo – więziennego zakończyło oddanie do użytku 29 października 1910 r. (uroczyste poświęcenie) przylegającego do więzienia Królewskiego Sądu Ziemskiego i Administracyjnego przy ul. Nowe Ogrody 30-34
Do szczególnych więźniów gdańskiego więzienia należą brygadier (późniejszy marszałek) Józef Piłsudski i pułkownik (późniejszy generał) Kazimierz Sosnkowski. Po ich aresztowaniu w Warszawie przebywali tutaj od 23 do 29 lipca 1917 r. Odnotować należy również zdarzenie związane z rewolucją. W dniu 10 listopada 1918 r. tłum rewolucjonistów doprowadził do uwolnienia z więzienia około 170 więźniów, w tym jednego z lokalnych przywódców, działacza narodowego Franciszka Pałkowskiego. 
W dniu 27 kwietnia 1925 r. więzienie przeszło pod nadzór prawny Justizverwalung Die Freie Stadt Danzig. W okresie Wolnego Miasta Gdańska nie wykonywano w więzieniu kary śmierci. Takiej kary nie przewidywał Kodeks Karny Wolnego Miasta Gdańska. Zbrodniarzy zagrożonych karą śmierci przywożono do innych więzień na terenie Rzeszy, tam sądzono, tracono,  bądź też kierowano do obozów koncentracyjnych. Od 1936 r. i w czasie wojny dyrektorem więzienia był zagorzały faszysta, zaliczany do polakożerców Ernst Bauss. To on od wiosny 1939 r. kierował przygotowaniem więzienia do wojny. Z szeregów straży więziennej usuwano Polaków, którzy nie chcieli zmienić nazwisk na niemiecko brzmiące. Kadra więzienia była też nielegalnie dozbrajana, a w głąb Rzeszy masowo kierowano transporty więźniów (w chwili wybuchu wojny miało być, jak najwięcej wolnych miejsc). Działania były skuteczne. Tylko z ok. 4500 Polaków aresztowanych w Gdańsku w pierwszych trzech dniach września 1939 r. ponad 800 trafiło na Kurkową. Doprowadzani już przy wejściu byli bici i maltretowani. Do więzienia trafili m.in. przedstawiciele polskiej inteligencji, grupa obrońców Helu i Obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku. Już 2 września wyruszyły (na zagładę) pierwsze transporty do Stutthofu. Kolejne transporty (na rozstrzelanie) kierowano do lasów Piaśnicy i Szpęgawska. W czasie II Wojny Światowej przez więzienie (okręgowe dla Gdańska i Prus Zachodnich) przeszło ponad 29 tysięcy osób. Ponad 500 nie przeżyło. Byli traceni przez ścięcie na gilotynie, umierali na skutek śledztw i złych warunków bytowych. Ciała zmarłych i traconych przekazywano wielokrotnie do laboratorium Rudolfa Spanera i innych pseudomedycznych ośrodków badawczych Rzeszy. Więzienie współdziałało w realizacji haniebnych wyroków sądowych kastracji i sterylizacji kobiet i mężczyzn zagrażających czystości rasy nordyckiej. Nie odniosły skutku podejmowane od lutego 1945 r. próby opróżnienia więzienia przed nadchodzącym frontem. Na tydzień przed nadejściem frontu przebywało w nim ponad 600 więźniów. Wybuchł krwawy w przebiegu bunt. Po otworzeniu bram większość z nich odzyskała wolność.
W dniu 27 marca 1945 r. więzienie zostało zajęte przez Rosjan. Od 9 kwietnia 1945 r. rozpoczął się proces przekazywania go władzy polskiej (ostatni z oddziałów oddano z końcem 1946 r.). Szereg uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych doprowadził latem 1945 r. do wybuchu epidemii tyfusu i innych chorób zakaźnych. Epidemia trwała do początków 1946 r., skutkiem był zgon ponad 1100 więźniów. W dniu 21 września 1945 r. miał miejsce zbrojny atak na więzienie. Dokonała go uzbrojona grupa dezerterów i byłych jeńców sowieckich. Celem było przejęcie przechowywanych w magazynie kosztowności zabranych od przetrzymywanych tu więźniów, głównie Niemców. Siłami straży więziennej, wojsk Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i przybyłych z odsieczą regularnych oddziałów sowieckich atak odparto. Wziętych do niewoli napastników rozstrzelano. Po nieudanym ataku powiększono obszar więzienia, a latem 1946 r. wyłączono ostatecznie z ruchu miejskiego ul. Kurkową. Zajęte tereny przekazano w grudniu 1950 r. pod zarząd Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku,  któremu podlegało więzienie. W 1955 r. całość więzienia przeszła w użytkowanie Wydziału Więziennictwa Ministerstwa Sprawiedliwości. Wcześniej, tj. w drugiej połowie 1945 r. wyodrębniono z Pawilonu Centralnego Pawilon VI (powszechnie budzącą grozę „Szóstkę”) – obiekt przeznaczony dla więźniów politycznych, który podlegał bezpośrednio, aż do 1989 r. Urzędowi Bezpieczeństwa, a z czasem Służbie Bezpieczeństwa. W latach 1945 – 1987 w więzieniu nadal wykonywano karę śmierci (w latach 1945 – 1955 poprzez rozstrzelanie i powieszenie, a w latach następnych przez powieszenie).
Po wydarzeniach grudnia 1970 r. przez wiele miesięcy więzienie na Kurkowej było miejscem izolacji biorących w nich udział demonstrantów. Natomiast w latach 80–tych stało się m.in. jednym z miejsc pobytu pozbawionych wolności członków NSZZZ „Solidarność”. W 1989 r. w więzieniu miał miejsce bunt, zakład opanowany został przez więźniów. Pierwszy moment buntu kilku osadzonych wykorzystało do ucieczki. Od 1989 r. datuje się również proces przemian w całym więziennictwie, w tym celów i zasad funkcjonowania gdańskiej jednostki penitencjarnej.
Obecnie na terenie aresztu funkcjonuje szereg specjalistycznych obiektów. Powojenne potrzeby więzienne spowodowały utworzenie szpitala więziennego. Już w 1948 r. powstał tu m.in. jeden z pierwszych oddziałów leczenia gruźlicy i chorób płuc. Zmienne potrzeby tworzyły i znosiły kolejne oddziały, do przeszłości należą takie oddziały, jak: laryngologiczny, ginekologiczno–położniczy, chirurgiczny, czy też związany ze szpitalem żłobek więzienny. Aktualnie na szpital składają się: oddział leczenia gruźlicy i oddział wieloprofilowy zachowawczy. W 2002 r. uruchomiono nowoczesny pawilon dla osadzonych „niebezpiecznych”. Po wieloletniej budowie, w 1996 r. oddano do użytku budynek administracyjny aresztu i Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Gdańsku. Jest zlokalizowany pomiędzy Pawilonem Północnym, a kamienicami ul. Strzeleckiej. Na terenie aresztu działa Polska Grupa SW specjalizująca się m.in. w produkcji stolarki okiennej PCV i ALU na niemieckiej licencji firmy Rehau.
Powojenni naczelnicy (określenie dla stanowiska kierującego jednostką więzienną obowiązujące do 1996 r.) i dyrektorzy: Bolesław Romaniak (1945, stracony za powojenną działalność niepodległościową w 1946 r.), Aleksander Wojtalik (1945), Wacław Sośnicki (1945), Roman Pietruszewski (1945-1946), Jan Wójcik (1946-1949), Feliks Kiliński (1949-1950), Jerzy Groszewski (1950-1953), Czesław Matwiejczuk (1953-1954), Kazimierz Wika (1954-1955), Jan Hoc (1955-1969), Kazimierz Wika (1969-1970), Adam Zięba (1970-1981), Henryk Biegalski (1981-1984), Bogdan Kurkierewicz (1984-1985), Edmund Napiórkowski (1985-1990), Henryk Biegalski (1990-1996), Krzysztof Olkowicz (1996), Jarosław Kardaś (1996-2006), Grzegorz Sobol (2006-2010), Piotr Witkowski (2010-2017), Artur Ostrowski (2017-2018), Artur Król (2018-2024). Od 1 marca 2024 r. funkcję dyrektora aresztu pełni ppłk Marek Rogoziński.