Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Zakład Karny w Raciborzu to jednostka penitencjarna typu zamkniętego dla recydywistów penitencjarnych z oddziałami:

- terapeutycznym dla skazanych mężczyzn z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo,

- aresztu śledczego,

- dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu,

- półotwartym dla skazanych mężczyzn recydywistów penitencjarnych,

- półotwartym dla kobiet pierwszy raz odbywających karę pozbawienia wolności,

- półotwartym dla młodocianych kobiet,

- półotwartym dla kobiet recydywistek penitencjarnych.

Jednostka w Raciborzu zaliczana jest do kategorii pierwszej, tzn. odbywają tu karę skazani na krótkotrwałe, jak i najsurowsze kary pozbawienia wolności z karą dożywotniego pozbawienia wolności włącznie. Jako areszt śledczy obejmuje teren działania Prokuratur i Sądów Rejonowych w Raciborzu, Wodzisławiu Śląskim, Żorach, Rybniku, Sądu Okręgowego w Rybniku, Śląskiego Wydziału Zamiejscowego Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Krajowej w Katowicach oraz Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

Pojemność jednostki wynosi 950 miejsc.

Kadra zakładu liczy obecnie 294 funkcjonariuszy i pracowników cywilnych.

Raciborski Zakład Karny usytuowany jest w centrum miasta, blisko dworca kolejowego. Historia jednostki sięga pierwszej połowy XIX wieku, tj. okresu kiedy Racibórz znajdował się pod panowaniem pruskim, a następnie niemieckim. Pierwsze prace ziemne rozpoczęto w roku 1843, kiedy to wmurowano kamień węgielny. Budowa trwała od 1843 roku do 1851 roku. Projekt więzienia przypisuje się Carlowi Ferdinandowi Busse uczniowi Karla Friedricha Schinkla. Architektonicznie przypomina więzienia wybudowane w Berlinie i we Wrocławiu. Trzykondygnacyjny budynek na planie krzyża równoramiennego z podstawą i wieżą o wysokości 35 metrów, która pierwotnie spełniała rolę wieży ciśnień. Pobierano z niej wodę na potrzeby własne jednostki. Początkowo budynek główny składał się z trzech skrzydeł w systemie pensylwańskim z 380 celami, następnie dobudowano dwa kolejne skrzydła w systemie nowojorskim po 66 cel każde. Dodatkowo wybudowano budynek administracji oraz budynki przeznaczone na mieszkania dla personelu.

Pierwszy transport osadzonych dotarł do raciborskiego więzienia 25 sierpnia 1851 roku. Było to 200 osadzonych z Zakładu Karnego w Brzegu. Od tamtej pory zakład pozostaje nieprzerwanie zasiedlony. Początkowo zakładano, że w więzieniu będzie przebywać 520 osadzonych i dla takiej ilości wybudowano pojedyncze cele. W miarę budowy więzienia zmieniono jednak koncepcje wychowawcze, jakie miało spełniać i w dniu 18 lutego 1853 roku przebywało w nim 700 osób. Średnia powierzchnia celi wynosi 7 - 8 m². Powierzchnia całkowita jaką zajmuje zakład to ponad 94 tysiące m². Łączna powierzchnia cel mieszkalnych to ponad 2600 m².

Zakład w trakcie historii uległ kilku przebudowom, pierwsza z nich miała miejsce w 1919 roku. W latach 1974 -1980 przeprowadzono generalny remont. Wymieniono wówczas podłogi z desek na parkiet oraz doprowadzono instalację sanitarną i grzewczą do cel mieszkalnych, w wyniku czego polepszyły się znacznie warunki bytowe osadzonych. W 1992 roku decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków w Katowicach, zespół budynków Zakładu Karnego w Raciborzu został wpisany do rejestru zabytków. W roku 2002 przebudowano jedno ze skrzydeł na oddział dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu. Kolejna przebudowa miała miejsce w latach 2021 – 2025. W jej trakcie przebudowano hale fabryczne oraz magazyny tworząc dodatkowe oddziały mieszkalne dla 140 osadzonych. W chwili obecnej budowana jest nowa hala produkcyjna dla około 100 skazanych oraz budynki administracyjne.