Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Zakład Karny w Raciborzu to zakład typu zamkniętego dla recydywistów penitencjarnych z oddziałem terapeutycznym dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo. Na jego terenie znajdują się także oddziały dla tymczasowo aresztowanych oraz oddział dla skazanych pierwszy raz odbywających karę pozbawienia wolności zatrudnionych na zewnątrz. Jednostka w Raciborzu zaliczana jest do kategorii pierwszej, tzn. odbywają tu karę skazani na krótkotrwałe, jak i najsurowsze kary pozbawienia wolności z karą dożywotniego pozbawienia wolności włącznie. Jako areszt śledczy obejmuje teren działania Prokuratur i Sądów w Raciborzu, Wodzisławiu Śląskim, Żorach, Rybniku oraz zamiejscowy ośrodek Sądu Okręgowego w Gliwicach z siedzibą w Wodzisławiu Śl.
Pojemność jednostki została określona na 815 miejsc.
Kadra zakładu liczy obecnie ponad 250 funkcjonariuszy i pracowników cywilnych.
Jednostka penitencjarna w Raciborzu usytuowana jest w centrum miasta, blisko dworca kolejowego. Historia Zakładu Karnego w Raciborzu sięga I-ej połowy XIX wieku tj. okresu kiedy Racibórz znajdował się pod panowaniem pruskim, a następnie niemieckim. Pierwsze prace ziemne rozpoczęto w roku 1843, kiedy to wmurowano kamień węgielny. Budowa trwała 9 lat - od 1843 do 1851 roku. Architektonicznie więzienie w Raciborzu odpowiadało wymogom penitencjarnym okresu, w czasie którego było budowane. Wzorowano się bowiem na więzieniach wybudowanych w Berlinie i we Wrocławiu. Budynek więzienia ma kształt krzyża równoramiennego z podstawą i wieżą więzienną o wysokości 35 metrów. Wieża więzienna spełniała rolę wieży ciśnień, z której pobierano wodę na potrzeby własne jednostki.
Raciborskie więzienie jest zasiedlone nieprzerwanie od 25 sierpnia 1851 roku. Początkowo zakładano, że w wiezieniu będzie przebywać 520 osadzonych i dla takiej ilości wybudowano pojedyncze cele. W miarę budowy więzienia zmieniono jednak koncepcje wychowawcze, jakie miało spełniać i w dniu 18.02.1853 r. przebywało w nim 700 osób. Średnia powierzchnia celi wynosi 7 - 8 m2. Powierzchnia całkowita jaką zajmuje zakład to ponad 94 tys. m2. Łączna powierzchnia cel mieszkalnych to ponad 2600 m2.
W latach 1974 -1980 w zakładzie przeprowadzono generalny remont. Wymieniono wówczas podłogi z desek na parkiet oraz doprowadzono instalację sanitarną i grzewczą do cel mieszkalnych, w wyniku czego polepszyły się znacznie warunki bytowe osadzonych. Prace remontowe i modernizacyjne podejmowane były także w latach następnych, co było podyktowane koniecznością utrzymania we właściwym stanie przestarzałej bazy materialnej jednostki dla zapewnienia właściwego jej funkcjonowania.
Nadmienić przy tym należy, że na terenie zakładu znajdują się również takie obiekty, jak: hale produkcyjne i magazyny Przedsiębiorstwa Przemysłu Odzieżowego, budynek administracji, garaże, magazyny żywnościowe, hydrofornia, kotłownia, pola spacerowe i inne obiekty zabezpieczające prawidłowe funkcjonowanie zakładu.
W 1992 r. decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków w Katowicach, zespół budynków Zakładu Karnego w Raciborzu został wpisany do rejestru zabytków województwa katowickiego.