Opis jednostki
Początki działalności więziennictwa na terenie Bieszczadów i Beskidu Niskiego sięgają 1965 roku, kiedy to Ministerstwo Sprawiedliwości włączyło się w proces zagospodarowania regionu. Początkowym zamiarem było eksperymentalne przejmowanie pod zarząd resortu słabych państwowych gospodarstw rolnych. Założenia organizacyjne przewidywały obsługę gospodarstw przez skazanych. Rozpoczęto proces tworzenia oddziałów zewnętrznych przy wielu gospodarstwach rolnych. Pierwszy taki oddział powstał w 1965 roku w Czystohorbie i podlegał Aresztowi Śledczemu w Sanoku. Pozytywne wyniki, jakie tam osiągnięto, spowodowały przejmowanie dalszych gospodarstw rolnych oraz tworzenie następnych jednostek penitencjarnych w rejonie - zakładów karnych i oddziałów zewnętrznych. W 1967 roku pierwszą samodzielną jednostkę powołano w Moszczańcu wraz z podległymi oddziałami w Czystohorbie i Wisłoku. W 1968 roku przejęto gospodarstwo rolne w Łupkowie i powstał tu Oddział Zewnętrzny Aresztu Śledczego w Sanoku, który 20 maja 1969 roku Zarządzeniem Nr 31/69 Ministra Sprawiedliwości został przekształcony w Zakład Karny w Łupkowie. W pierwszych latach działalności zakładowi podlegały oddziały zewnętrzne w Osławicy, Smolniku i Woli Michowej. W okresie stanu wojennego Zakład Karny w Łupkowie pełnił w dniach 20.03 - 23.12.1982 roku (z przerwą 03 - 28.08.1982 r.) rolę ośrodka odosobnienia dla osób internowanych ze środowiska ówczesnej opozycji politycznej i działaczy "Solidarności". W 1999 roku oddano do użytku nowoczesną biologiczną oczyszczalnię ścieków BIOCLERE, spełniającą unijne normy w tym zakresie. W 2008r. w OZ Moszczaniec oddano do użytku nowy pawilon o pojemności 89 miejsc, powstały w wyniku przebudowy budynku dawnej pralni. W kolejnych latach dokonywano gruntownych remontów wszystkich pawilonów mieszkalnych. Od 15.11.2019r., jednostka posiada sztandar, a 30.09.2022r., przy bramie głównej odsłonięto Obelisk z Tablicą Pamiątkową honorującą osoby internowane w czasie stanu wojejnnego w Zakładzie karnym w Łupkowie.
Jednostka funkcjonuje jako:
- Zakład Karny w miejscowości Łupków 45, 38-543 Komańcza - Tel./Fax: (13) 467-70-49/ (13) 467-70-11
- Oddział Zewnętrzny w miejscowości Moszczaniec 14, 38-543 Komańcza - Tel./Fax: (13) 466-35-14/ (13) 466-35-14 w.220
Jest to zakład typu półotwartego. Liczy 6 pawilonów (6 oddziałów), a jego pojemność wynosi 604 miejsc, co w rozbiciu na poszczególne jednostki przedstawia się następująco; w ZK Łupków 3 pawilony mieszkalne - 293 miejsca, w OZ Moszczaniec 3 pawilony mieszkalne - 311 miejsc.
W obydwu jednostkach karę odbywają skazani dorośli mężczyźni za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykroczenia. Do podstawowych zadań jednostki należy między innymi:
- wzbudzanie w skazanych woli współdziałania w kształtowaniu ich społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymywania się od powrotu do przestępstwa,
- zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych w ramach określonych w ustawie systemów wykonywania kary,
- ochrona społeczeństwa przed sprawcami przestępstw osadzonymi w jednostce,
- zapewnienie w jednostce porządku i bezpieczeństwa.
W oddziaływaniu na skazanych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz środki terapeutyczne. Dla osiągnięcia celów wykonywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym prowadzi się zindywidualizowane oddziaływanie w ramach określonych systemów, zwykłego i programowanego oddziaływania. Przy realizacji zadań indywidualnego programu oddziaływań, nakładanych na skazanych odbywających karę w systemie programowanego oddziaływania przeprowadza się zindywidualizowane i zbiorowe oddziaływania resocjalizacyjne, szczególnie wobec skazanych o wysokim poziomie demoralizacji, zaburzonej osobowości, nie posiadających kwalifikacji zawodowych, uzależnionych od alkoholu i środków odurzających, itp. Skazanych wymagających specjalistycznego oddziaływania kieruje się do zakładów karnych, gdzie funkcjonują oddziały terapeutyczne. W OZ w Moszczańcu funkcjonuje oddział terapeutyczny dla skazanych uzależnionych od alkoholu, odbywających karę w podgrupie klasyfikacyjnej R-2/t - pojemność oddziału wynosi 30 miejsc.
Zakład Karny w Łupkowie wraz z podległym mu Oddziałem Zewnętrznym w Moszczańcu realizuje wiele programów resocjalizacyjnych, sprzyjających przygotowaniu skazanych do readaptacji społecznej, skierowanych do wybranych grup skazanych ze względu na zdiagnozowane u nich potrzeby i deficyty. Na szczególną uwagę zasługują nw. programy:
- w zakresie przeciwdziałania agresji i przemocy:
- " Pokonaj stres"- program pomocy psychologicznej w zakresie przeciwdziałania agresji i przemocy,
- " STOP PRZEMOCY- DRUGA SZANSA"- prohram z zakresu przeciwdziałania agresji i przemocy,
- „Wstrzymaj pięści – włącz myślenie” – pomoc psychologicznea w zakresie przeciwdziałania agresji i przemocy z wykorzystaniem treningu zastępowania agresji metodą „ART”,
- w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom - nadużywaniu alkoholu lub używaniu narkotyków:
- „Stop pijanym kierowcom” - program edukacyjno terapeutyczny dla sprawców przestępstw komunikacyjnych z art. 178a kk.,
- „ Nie biorę, nie dopalam – wybieram wolność” w zakresie profilaktyki używania narkotycznych środków odurzających,
- „Program edukacyjno terapeutyczny dla skazanych spożywających alkohol w sposób ryzykowny lub szkodliwy”,
- " Mikroedukacja alkoholowa"- program dla skazanych z problemem alkoholowym,
- „HIV i AIDS bez tabu” program edukacyjno terapeutyczny,
- " Kierowcy z procentami"- program edukacyjny skierowany do sprawców przestępstw komunikacyjnych z art. 178a kk..
- w zakresie przeciwdziałania pro-kryminalnym postawom:
- Asertywna pewność siebie'' kształtujące umiejętności konstruktywnej, asertywnej komunikacji interpersonalnej.
- w zakresie aktywizacji zawodowej i promocji zatrudnienia:
- „Wsparcie na starcie” oraz „Szansa na sukces” uczące metod efektywnego poszukiwania zatrudnienia po zwolnieniu z izolacji penitencjarnej,
- w zakresie kształtowanie umiejętności społecznych i poznawczych:
- " Aktywna jesień życia"- program skierowany dla osadzonych starszych i niepełnosprawnych ruchowo.
- w zakresie integracji rodzin:
- „Będę dobrym ojcem” korygujący deficyty w zakresie pełnienia funkcji rodzicielskich.
- z zakresu zajęć kulturalno – oświatowych oraz kultury fizycznej i sportu:
- "Uwolnieni przez sztukę"- program na bazie arteterapii.
W Zakładzie Karnym w Łupkowie działa grupa Anonimowych Alkoholików „Odskok" oraz grupa samopomocowa skazanych „Sami swoi” dla osób uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych, funkcjonująca w ramach ruchu Anonimowych Narkomanów. W ramach działalności w tych klubach skazani utrwalają postawy trzeźwościowe, a na podstawie dyrektywy art. 91 pkt 3 kkw uczestniczą poza obrębem zakładu karnego w mitingach wspólnie z przedstawicielami lokalnych grup wolnościowych z ruchu AA i AN.
Ważnym uzupełnieniem oddziaływań resocjalizacyjnych jest aktywne włączanie skazanych w nurt życia społeczności lokalnej, szczególnie poprzez wdrażanie ich do pracy społecznie użytecznej na rzecz mieszkańców regionu w oparciu o przepis art. 123a§2 kkw.
Zakład Karny w Łupkowie dysponuje budynkiem socjalnym, znajdującym się poza kompleksem penitencjarnym. W dużej sali klubowej odbywają się szczególnie uroczyste odprawy służbowe oraz imprezy kulturalne i rozrywkowe. Istniejąca obok odpowiednio wyposażona świetlica oraz zaplecze kuchenne - udostępniane są funkcjonariuszom i ich rodzinom oraz wszystkim mieszkańcom Łupkowa. Na piętrze budynku znajduje się 5 pokoi gościnnych, o łącznej liczbie 16 miejsc noclegowych. Do dyspozycji gości są 3 łazienki oraz kuchnia. Ze względu na walory przyrodniczo-krajobrazowe obiekt jest bardzo dobrze położoną bazą dla wycieczek po pięknych pasmach Bieszczadów. Nieopodal jednostki penitencjarnej znajduje się należąca do jednostki penitencjarnej strzelnica.